Aanbevelingen voor directies bij het organiseren van nascholingen
Directies van scholen hebben een ongelooflijk divers takenpakket. Eén van die taken is ervoor zorgen dat het personeel de kans krijgt zich verder te bekwamen in de job. Daarom worden er pedagogische studiedagen en nascholingen georganiseerd. Soms doet men beroep op de expertise die al aanwezig is in een school, vaak ook worden externe organisaties gecontacteerd om nascholingen aan te bieden op de eigen school.
Vonk en Visie is zo'n organisatie, en wij maken er onze professionaliteit van om krachtige nascholingen te ontwikkelen. Dat is onze dagdagelijkse job, en die job vraagt ook weer haar eigen specifieke expertise. Het is aan ons om een hoog leerrendement te waarborgen. Dat is ook wat directies - terecht - verwachten.
Tijd voor nascholing?
Veel tijd voor navorming wordt onderwijs in Vlaanderen niet gegund: 1,5 dag per jaar voor pedagogische studiedagen, waarbij met het hele team kan gewerkt worden. Daarnaast kunnen individuele leraren wel nascholingen volgen, maar dat is niet altijd evident: in het lager onderwijs kan er in het beste geval gebruik gemaakt worden van korte vervangingen, in het slechtste geval weet een lerares dat zij de parallelcollega een zware dag bezorgt omdat die haar klas mag opvangen als zij op nascholing is. In grotere secundaire scholen zorgt een systeem van 'studie' en 'toezicht' of 'wacht' voor iets meer flexibiliteit, maar ook daar mogen leerlingen natuurlijk niet teveel lessen missen omdat leerkrachten op nascholing zijn.
Los van het feit dat we van mening zijn dat er veel meer tijd zou moeten beschikbaar gesteld worden vanuit het beleid, moeten we ook omgaan met die realiteit, en binnen de beschikbare mogelijkheden voor een zo hoog mogelijk leerrendement zorgen.
Voorwaarden voor hoog leerrendement
Vonk en Visie is ervan overtuigd dat er integratie nodig is om te kunnen spreken van echt 'leerrendement'. Met integratie bedoelen we dat er een verbinding moet worden gemaakt tussen denken, voelen en doen, en dat het nieuwe wat aangeboden wordt een plek moet krijgen binnen wat er al aanwezig is. Het eerste vraagt om afwisselende en aanvullende werkvormen, het tweede vraagt om een individuele aanpak die uitnodigt tot zelfreflectie: "wat weet ik hier al over, wat doe ik al, hoe sta ik hier tegenover, en hoe past het nieuwe wat ik hier aangeboden krijg in mijn stijl, in mijn manier van doen".
We zijn niet de enige voorstander van integratief leren. De leercyclus van Kolb bijvoorbeeld heeft duidelijk aangetoond dat mensen verschillende leerstijlen hebben, die op verschillende manieren worden aangesproken, en dat mensen pas echt leren als zij een cyclus doorlopen van concreet ervaren, reflecteren, analyseren en actief experimenteren.
We kunnen van daaruit een aantal stellingen formuleren over leerrendement.
Stelling 1: de verbinding van theorie, praktijkvoorbeelden en oefenkansen is nodig voor kwalitatieve vorming.
Stelling 2: het leerrendement bij workshops en vorming verhoogt bij het werken in kleine groepen (meer ruimte voor individuele aanpak en oefenkansen).
Stelling 3: het leerrendement verhoogt wanneer er meer tijd beschikbaar is die goed ingezet wordt voor afwisselende werkvormen.
Als we inhoud en vorm naast elkaar zetten met betrekking tot leerrendement, krijgen we een overzicht in volgende tabel.
|
Vorm/ inhoud |
Theoretisch onderbouwd |
Praktijk-gericht |
Integratie door verbinding denken, doen en ervaren |
Verwachte reactie van deelnemers |
Taak van de docent |
Leer-rendement |
|
Lezing, grote groep (vanaf 20 personen)
Of heel korte workshop (1,5 uur) |
Nadruk op theoretisch kader en ervaring van de spreker zelf |
Voorbeelden komen van de spreker zelf, oppervlakkige tips en tricks, geen oefenkansen |
Mogelijkheid tot zelfreflectie. Weinig kans tot integratie met doen en ervaren. |
Interessant, maar wat doe ik er mee in de praktijk? |
Boeiend spreken en presenteren |
Laag |
|
Workshop ongeveer 3 uren in groep tot 16 |
Theoretisch model ter ondersteuning van het praktijkveld |
Toepassing door link met voorbeelden van deelnemers. Enige oefenkans. |
Enige integratie. Tips zijn toegepast op de praktijk van de deelnemer. |
Inspirerend, hier kan ik wat mee. Dit wil ik gaan uitproberen. |
Boeiend spreken + gepast interageren + uitnodigen tot oefenen |
Gemiddeld |
|
Vorming van min. 6 uren in groep tot 16 personen |
Theoretisch kader ter ondersteuning van het eigen handelen in de praktijk |
Oefenmogelijkheden met situaties uit de eigen praktijk van de deelnemers. |
Integratie door doen, ervaren en zelfreflectie. Transfer wordt gemaakt naar eigen situatie. |
Inspirerend en verrijkend, ik weet wat ik hier mee kan, hoe ik het kan inzetten en heb een basisvertrouwen en goesting om ermee aan de slag te gaan. |
Boeiend spreken + gepast interageren + uitnodigen tot oefenen + trainen, begeleiden van persoonlijke oefeningen. |
Hoog |
Het zal je niet verbazen dat we daarom kiezen voor workshops en vormingen met voldoende tijd, liefst een volledige dag, en minimum drie uren. We beperken het aantal deelnemers liefst tot 16, omdat er met 16 nog voldoende ruimte is voor interactie en eigen inbreng van deelnemers.
Wat willen directies?
Terug naar het standpunt van de directies. Zij willen natuurlijk voldoende leerrendement, maar zij zijn ook verantwoordelijk voor een goede verdeling van tijd en budget. Volgende vaststelling zijn dan ook goed te begrijpen:
Directies van scholen vragen vaak
1. om de nascholing in te korten, aan te bieden in de helft van de tijd of zelfs minder (bv. 1,5 uur ipv 6 uren).
2. om de nascholing aan te bieden aan meer mensen dan de vooropgestelde 16. (tot bijvoorbeeld 65) 3. om erg praktijkgericht en toegepast te werken. (of de verwachte reactie van deelnemers in de tabel bij ‘vorming’)
Bedenkingen en aanbevelingen
Hoe goed we de vragen ook kunnen begrijpen, er hangen wel consequenties aan vast die misschien niet altijd zo duidelijk zijn. Daarom enkele bedenkingen:
1. De tijd inkorten verlaagt de kosten, maar ook het leerrendement.
2. Het aantal deelnemers verhogen verlaagt de kosten, maar ook het leerrendement.
3. Als tijd en geld middelen zijn om leerrendement te verkrijgen, is het inkorten van de beschikbare tijd, of kortere vormingen verspreiden over het schooljaar , niet altijd de meest efficiënte strategie. Twee keer een korte workshop over hetzelfde thema voor dezelfde groep geeft niet hetzelfde leerrendement als één langere vorming, want twee keer ‘weinig kans tot integratie’ is niet hetzelfde als ‘wel integratie’.
We willen hier dan ook enkele aanbevelingen doen voor directies.
1. Stel prioriteiten: minder thema's, maar meer tijd en ruimte per thema, levert meer leerrendement op.
2. Kies of je het belangrijk vindt dat 'veel mensen iets weten', of dat een 'kleinere groep mensen voldoende onderlegd is'.
3. Laat deelnemers zoveel mogelijk een keuze maken. Een vrijwillige deelnemer is meer gemotiveerd en dat levert sneller en meer leerrendement op.
4. Ga in overleg met nascholingsorganisaties: kies niet meteen voor de vorm, maar deel je inhoudelijke verwachtingen en je zorgen rond tijd en geld, en zoek samen naar wat mogelijk is om toch voor kwaliteit te kiezen, en laat de nascholingsorganisatie mee nadenken over een gepaste vorm.
Een praktijkvoorbeeld
Een directeur van een secundaire school contacteert Vonk en Visie en wil een pedagogische studiedag voor 130 personen over goede communicatie op school op verschillende terreinen (met leerlingen, met ouders, collega’s onderling, op rapporten, ...)
Hij vraagt een spreker om over dit thema te komen ‘spreken’ voor de hele groep.
Omdat het onderwerp zeer ruim is, en de voorgestelde vorm ("spreker") naar onze mening weinig leerrendement oplevert, gaan we in overleg, en wordt er uiteindelijk beslist om een andere formule te kiezen. Er worden 6 workshops georganiseerd van een halve dag die inzoomen op een aspect van het thema, en de leerkrachten kiezen vooraf hun eigen workshop met een systeem van eerste en tweede keuze. Vonk en Visie zorgt voor 6 trainers die expertise hebben over de inhoud én onderlegd zijn in het creëren van leerrendement.
De aangeboden workshops waren:
- Communiceren met ouders over leerlingen
- Verbindende communicatie
- Interculturele communicatie
- Werken met kernkwaliteiten
- Conflicthantering
- Klantvriendelijk onthaal
Na de workshops krijgt het personeel een maaltijd aangeboden, en tot slot van de studiedag heeft de school zelf nog voor een ludieke afsluiting gezorgd.
Conclusies
De reacties achteraf waren enorm positief, zowel van leerkrachten als van directie.
Bijna iedereen heeft de eerste keuze kunnen krijgen, en iedereen op zijn minst de tweede keuze.
De evaluatieformulieren lieten zien dat leerkrachten erg tevreden waren over het aanbod, dat ze het heldere theoretische kader apprecieerden, de mogelijkheid tot interactie met elkaar en de oefenkansen die ze kregen. De directie had weliswaar meer uitgegeven dan bij het oorspronkelijke idee van één spreker, maar vond de positieve reacties van het personeel alleen al het geld waard, en was daarnaast erg tevreden over de inhoudelijke aanpak.
Dit was een mooi voorbeeld van samenwerking, waarbij het resultaat was dat iedereen met voldoening de dag afsloot. En die voldoening was er even goed bij de medewerkers van Vonk en Visie: het voelt erg goed om door voldoende tijd en ruimte de kans te krijgen om de eigen expertise door te geven aan leraren en ondersteunend personeel, in de wetenschap dat het de honderden leerlingen van de school ten goede komt. En daar doen we het uiteindelijk voor, voor jouw en onze kinderen.
Dit voorbeeld is niet dé oplossing, maar een goede oplossing die door overleg tot stand is gekomen. Sinds enkele jaren zijn bijvoorbeeld onze totaalstudiedagen een succesvolle formule waarbij best of both worlds van gezamenlijke boodschap en praktische inoefening kan samenkomen.
We hopen dat dit artikel en dit voorbeeld inspirerend werken voor jouw nascholingsvragen in jouw specifieke context. Voor verdere vragen mag je ons altijd contacteren.
Maarten Van de Broek