Zo zorg je voor een fantastische start van het nieuwe schooljaar!
Nog een paar nachtjes slapen. Of wat minder slapen, want voor veel leraren is de aanloop naar 1 september elk jaar weer een beetje spannend, zelfs na vele jaren. En dan heb ik het niet over de onfortuinlijke collega’s die nog steeds in onzekerheid zitten of ze in september kunnen starten. Dat is een heel frustrerende en zelfs demotiverende situatie. Ik wens hen goede moed.
Ik richt me nu even tot de mensen die in september nieuwe leerlingen gaan verwelkomen in hun klas. En voor wie de spanning eerder te maken heeft met verwachtingsvol uitkijken naar nieuwe en onbekende gezichten en een goede start willen maken.
Stel, je hebt kinderen.
Welk verhaal zou je willen horen als je zoon of dochter thuis komt van het eerste contact met de leraar?
Wat wil je dat jouw leerlingen thuis gaan vertellen als hun ouders vragen: Hoe was het vandaag op school?
Je maakt maar één keer een eerste indruk. Dus de eerste week liggen er enorm veel kansen. En daarom is het zeer zinvol om je af te vragen: "Hoe wil je dat jouw leerlingen jou leren kennen?" Dit is het moment om je visitekaartje af te geven, en best op drie verschillende gebieden!
- Duidelijk zijn over verwachtingen en regels in je klas.
- De goesting om jouw vak te leren of om bij jou in de klas te zitten aanwakkeren.
- En inspelen op wat leeft bij leerlingen in deze periode.
Je kan de volgorde en het gewicht dat je wil toekennen aan deze drie domeinen laten aansluiten bij wie jij bent, aan jouw stijl en aan jouw onderwijscontext. Maar laat deze drie domeinen meteen aan bod komen bij de start van het schooljaar.
Ik wijd even verder uit.
1. Verwachtingen en regels:
In een nieuwe groep en een nieuw contact met de leraar is het heel belangrijk dat er meteen voldoende duidelijkheid geboden wordt over wat kan en niet kan, wat verwacht wordt om constructief te kunnen deel uitmaken van de groep. Overdrijf zeker niet en beperk je tot een 5-tal zaken die voor jou echt belangrijk zijn. En durf dit ook regels noemen. Deze regels moeten ervoor zorgen dat jij voldoende comfort ervaart als leraar om je job goed te kunnen doen.
Participatie en inspraak zijn enorm belangrijk in een leercontext, maar groepsdynamisch gezien is het geen goed idee om de regels ‘af te spreken’ met de leerlingen in dit vroege stadium in het groepsproces, er is nog onvoldoende veiligheid. Een voorbeeldje. Een leerling die vanuit vroegere ervaringen met chaos in de klas en moeilijkheden om zich te concentreren, durft opperen dat er stilte moet zijn in de klas en dat de leraar daar streng op mag toezien, zegt misschien wel zinvolle dingen. De vraag is maar hoe zijn uitspraak gezien wordt door medeleerlingen die zijn achtergrond niet kennen en of ze daar in de pauze, als jij er niet meer bij bent om het gesprek te faciliteren, goed op gaan reageren.
Mijn advies is om als leraar een onderscheid te maken in regels en afspraken. De regels bepaal jij, vanaf dag 1. Na een tijdje en na het werken aan positieve groepsvorming, kan je een evaluatie doen van hoe het loopt in de klas en kan je samen tot afspraken komen. Die afspraken kunnen eventueel zelfs enkele regels vervangen.
Maar weet: leerlingen zijn er allergisch aan als je je regels voorstelt als ‘afspraken’ of als je afspraken ‘gebruikt’ om er jouw regels van te maken.
Durf maar te gaan staan voor jouw regels. Leg kort uit waarom die regels belangrijk zijn. Houd ze consequent vol en je zal merken dat leerlingen zich ernaar gaan gedragen.
2. Goesting om te leren
Maak je leerlingen meteen enthousiast over wat dit jaar te leren valt. Blik al even vooruit. Laat ze al eens zien waar ze toe in staat zullen zijn op het einde van het schooljaar. Verras ze met een proef of een experiment. Laat ervaren wat het belang is van jouw vak. Vertel over leerlingen van vorig jaar die na de juiste inspanningen het plezier hebben ervaren van iets moeilijks onder de knie te krijgen. Laat hen merken dat leren en ontwikkelen een goed gevoel oplevert. Make the first day count!
3. Noden van leerlingen
In een nieuwe groep terechtkomen (of een nieuw samengestelde groep) roept spanning en onzekerheid op. Wie zijn de anderen? Ga ik aansluiting vinden? Ga ik erbij horen? In de beleving van kinderen en jongeren zijn deze vragen veel belangrijker dan administratieve taken die op dag 1 geregeld moeten worden. Zorg er dus voor dat jij meteen met een gepaste kennismakingsactiviteit komt. Zorg dat leerlingen heel snel elkaars namen leren kennen en dat ze al wat oppervlakkige informatie hebben kunnen uitwisselen die in staat stelt om verbindingen te creëren.
Investeren in positieve groepsvorming werkt het best als je zo vroeg mogelijk start en als je hievan de rode draad maakt gedurende het hele schooljaar. Meer weten en praktische werkvormen?
En uiteraard is het even belangrijk dat je leerlingen merken dat jij hen ziet, dat je interesse hebt in wie ze zijn en dat je van bij het begin investeert in een
positieve relatie met elk van je leerlingen. Want ‘relatie’ is de allerbelangrijkste voorwaarde voor ‘motivatie’.
Meer lezen over motivatie? Leerbereidheid van leerlingen aanwakkeren, principes die motiveren, inspireren én werken
Ik wens je een fantastische start toe van het nieuwe schooljaar en misschien mogen we jou ook (weer) verwelkomen op onze nascholingen.
En zoals mijn directrice vroeger zei op de personeelsvergadering in augustus tegen haar leraren: "Binnenkort zijn ze daar weer, je nieuwe leerlingen. Zie ze graag!"
Maarten Van de Broek
Vonk en Visie